به گزارش جارنیوز به نقل از ایسنا

البته كه هرنامی برای خودش داستانی دارد. گاه از شغلی روایت می‌کند. گاه از موقعیت اجتماعی، گاه از اعتقادات مذهبی یا ملی، و گاه از عشق پدر و مادر به گل یا گیاه یا حیوان و کوه و درخت. از همین رو کمتر نامی مبین شخصیت خود آدمی است، بلکه بیشتر مبین منش و مشی پدر و مادر و خواست‌ها و گرایش‌های آنان است. اما طبق قانون ثبت احوال، هر نام متشكل از نام و نام خانوادگي و داراي پاره‌اي آثار حقوقي است.

ساير عناوين شخصي ‌همچون اسم نويسندگي و تخلص، كنيه و نام تجاري، تابع مقررات مربوط به نام نيست. القاب قديم نيز همچون فخرالدوله، امين‌الملك و امثال اينها كه سابقا در ايران معمول بوده، به موجب قانون الغاي القاب مصوب 1304 لغو شده است و امروز هيچگونه ارزش قانوني‌ ندارند.

به گزارش ايسنا، به كار بردن نام هم حق و هم تكليف است. از آنجا كه بكار بردن نام خانوادگي حق شخص است، نمي‌توان شخص را براي استفاده‌ از نام قانوني خود منع كرد. از سويي به كار بردن نام خانوادگي يك تكليف است و انسان مكلف است با نام خانوادگي كه براي او تعيين شده و به ثبت رسيده است، خود را به مراجع قانوني معرفي كند و اسناد قراردادها را با نام خانوادگي خود امضا كند، اما انتخاب نام و تغيير آن و يا كاربردش توسط افراد ديگر گاها سوالاتي را براي مردم ايجاد مي‌كند كه در ادامه به برخي از آنها پرداخته و پاسخ داده شده است.

انتخاب نام خانوادگي ديگران، اقامه دعوا به دنبال دارد

نام خانوادگي يك حق براي شخص ايجاد مي‌كند كه مورد حمايت قانون است. هر كس كه نام خانوادگي او را شخص ديگري بدون حق، انتخاب و اتخاذ كند، مي‌تواند در دادگاه اقامه دعوي كرده و تغيير نام خانوادگي آن شخص را بخواهد.

ممنوعيت انتخاب القاب قديمي همچون «اعتماد السلطنه» كه مظهر فرهنگ اشرافي و طبقاتي هستند

چون حق شخص بر نام خود يك حق غير مالي و از حقوق مربوط به شخصيت است، قابل نقل و انتقال نيست. البته حق تقدم نام خانوادگي پس از فوت دارنده‌ آن به وراث قانوني او انتقال مي‌يابد و هر يك از وراث مي‌توانند عليه شخصي كه نام خانوادگي او را بدون مجوز قانوني انتخاب كرده، اقامه دعوي كنند و تغيير نام خانوادگي او را از دادگاه بخواهد. اما اگر وراث بخواهند به شخصي اجازه دهند كه نام خانوادگي آنها را انتخاب كند، بايد همگي اجازه دهند.

با و جود اينكه اصولا افراد در گزينش نام كوچك آزاد هستند، اين آزادي نامحدود است و شايسته است قانونگذار انتخاب نام‌هاي كوچك نامناسب را منع كند. از اينرو قانونگذار انتخاب القاب قديم همچون اعتماد السلطنه و .. را كه مظهر فرهنگ اشرافي و طبقاتي پيشين بوده، ‌منع كرده است.

ممنوعيت استفاده از نامهاي مستهجن و زننده

به علاوه به موجب تبصره 1 ماده 20 قانون ثبت احوال سال 1363 «انتخاب نامهايي كه موجب هتك حيثيت مقدسات اسلامي مي‌شود و همچنين انتخاب عناوين اعم از لشكري يا كشوري يا ... و القاب و نام‌هاي زننده و مستهجن و نامناسب با جنس و يا اسامي مركبي كه عرفا يك نام محسوب نمي‌شوند، ممنوع است. با اين حال تبصره 3 همان ماده انتخاب نام كوچك براي اقليت‌هاي ديني شناخته شده در قانون اساسي را محدود به رعايت معيارهاي پذيرفته شده در فرهنگ ديني آنان كرده است.

كدام نام ها قابل تغييرهستند؟

گاه هم نامگذاری‌ها می‌تواند از بسیاری جهات نشان دهنده حال و هوای جامعه و تمایل‌ها و گرایش‌ها پیدا و پنهان آن باشد و اما در اين ميان به دلايل مختلف برخي نامها ممنوعه مي‌شوند.

به موجب ماده 20 قانون ثبت احوال و تبصره‌هاي آن انتخاب نامهاي زير ممنوع و دارندگان آنها مي‌توانند با رعايت مقررات مربوطه نسبت به تغيير آن اقدام كنند.

نامهايي كه موجب هتك حيثيت مقدسات اسلامي مي‌شود همچون «عبدالات، عبدالعزي»، اسامي مركبي كه عرفا يك نام محسوب نمي‌شوند (اسامي مركب ناموزون) همچون «سعيد بهزاد، شهره فاطمه، حسين معروف به كامبيز و ...»، عناوين اعم از عناوين لشكري و يا كشوري و يا تركيبي از اسم و عنوان همچون «سروان، سرتيپ، دكتر، شهردار و يا سروان محمد و شهردار علي» از اين جمله هستند.

القاب اعم از ساده و مركب همچون ملك الدوله، خان، يا شوكت الملك،‌حاجيه سلطان و سلطانعلي». اسامي زننده و مستهجن مستحق تغيير هستند.

نامهايي كه معرف صفات مذموم و مغاير با ارزش‌هاي والاي انساني است همچون «گرگ، قوچي و ...»، نامهايي كه با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبي مردم مغاير است، همچون «لات،‌خونريز، چنگيز و ...» ، نام‌هايي كه موجبات اشاعه و ترويج فرهنگ بيگانه شود همچون:«وانوشكا، ژاكاردو، شاهدوست و ..»، نامهايي كه موجب تحقير اشخاص بوده و يا معناي لغوي آن در جامعه قابل پذيرش نيست همچون «صد توماني، گت آقا، كنيز، گدا و ...»، اسامي نامتناسب با جنس همچون «ماشاالله براي اناث و يا انتخاب نام اشرف و يا اكرم براي افراد ذكور» نيز ازجمله نام هاي نامناسب قابل تغيير هستند.

حذف كلمات زائد و غير ضروري در نام اشخاص همچون «قلي، غلام، گرگ، ذولف و قوچ»، تصحيح اشتباهات املايي در نام اشخاص كه به دليل عدم آشنايي مامور با لهجه‌ها و الفاظ و معاني محلي و يا ناشي از تلفظ اظهار كننده پيش آمده همچون «زهراب به سهراب و يا منيجه به منيژه و يا ...» از جمله ديگر مواردي هستند كه مشمول تغيير نام خانوادگي مي‌شوند.

چگونگي تغيير نام خانوادگي

به گزارش ايسنا، هر كس مي‌تواند پس از رسيدن به سن قانوني 18 سال با رعايت مفاد اين دستورالعمل، نام خانوادگي خود را از طريق انتخاب واژه‌اي بلامعارض (كه فرد ديگري داراي حق تقدم آن واژه نباشد) يا با اجازه از دارنده حق تقدم براي يكبار تغيير دهد.

در صورتي كه نام خانوادگي پدر تغيير يابد، تغيير نام خانوادگي فرزندان كمتر از هجده سال با درخواست كتبي پدر امكانپذير خواهد بود. فرزندان بالاي هجده سال مي‌توانند با اخذ اجازه نامه از پدر، از نام خانوادگي جديد وي استفاده كنند.

استفاده از نام خانوادگي زوج براي زوجه در زمان زوجيت با ارائه اجازه نامه از زوج بدون رعايت حق تقدم بلامانع است. در صورت انصراف زوجه و درخواست وي، به نام خانوادگي قبلي برگشت داده مي‌شود.

موارد تغيير نام خانوادگي

اشخاص واجد شرايط مي‌توانند در موارد زير تغيير نام خانوادگي خود را درخواست كنند؛ اين اشخاص افرادي كه نام خانوادگي آنها از واژه‌هاي نامناسب تشكيل شده است، همچون بيچاره، گدا و امثال آن، افراد داراي نام خانوادگي بيش از دو كلمه همچون خنجري برار عزيزي، فلاح ناگزير لنگرودي و نظاير آن، نام هاي خانوادگي از واژه‌هاي خارجي بوده يا با آن تركيب شده است همچون علي اف، يوهانسون،‌ چارلتون،‌ جليلسون و غيره. افراد داراي نام خانوادگي متشكل از كلمات مذموم و يا مغاير با ارزشهاي فرهنگ اسلامي، همچون بي دين، شيطان پرست و نظاير آن، نام هاي خانوادگي كه از واژه‌هاي منسوب به مناصب يا القاب و عناوين ساخته شده‌اند همچون سرهنگ، خان،‌ مهندس و نظاير آن، نام خانوادگي كه از اسامي محل يا منسوب به محل و نامناسب است، نام هاي خانوادگي قابل تغيير را شامل مي‌شود.

ضمن اينكه هرگاه محكوميت جزائي موثر براي يكي از افراد خانواده اتفاق بيافتد و داشتن آن نام خانوادگي موجب ننگ و سرافكندگي شود، تغيير نام خانوادگي به منظور وحدت با نام خانوادگي مردي كه مادر پس از فوت پدر طفل طبق مقررات ايران رسما با وي ازدواج كرده است با رعايت ساير مقررات مربوطه بلااشكال است.

چگونگي حذف پيشوند يا پسوند از نام خانوادگي

به گزارش ايسنا، اشخاص مي‌توانند در مواردي حذف پيشوند يا پسوند نام خانوادگي خود را درخواست كنند همچون نام خانوادگي‌هاي ساخته شده از تركيب يك واژه و نام محل يا منسوب به محل باشند همچون افتخاري علي آبادي، تبريزي رادمنش و غيره. نام خانوادگي تركيبي از يك واژه و نام يك ايل يا طايفه همچون زراسوندي احمدي، محسني قشقايي و غيره. نام خانوادگي تركيبي از يك واژه و نام يكي از حرف و مشاغل همچون بنكدار قاسمي، مجيدي سقطچي و غيره از جمله اين موارد است.

هرگاه پيشوند يا پسوند نام خانوادگي حرف، عدد يا كلمه زائد است همچون م قاسمي، شكوهي هفت، مرحومه حسني و غيره، نام خانوادگي تركيبي از يك واژه و نام يكي از رنگ‌ها است همچون سبز عليپور. نام خانوادگي تركيبي از يك واژه و نام يك حيوان است همچون شير محمدي. نام خانوادگي تركيبي از يك واژه و نام يك شي است همچون حسني آينه نيز از ديگر موارد قابل تغيير نام خانوادگي است.

هرگاه نام خانوادگي تركيبي از دو نام محل يا منسوب به محل، دو شغل يا دو ايل و طايفه يا تركيبي از آنهاست، به انتخاب متقاضي يكي از دو جزء قابل حذف است، همچون شيرازي مشهدي، قناد زرگر، موگوئي بختياري و غيره و چنانچه نام خانوادگي تركيبي از يك واژه و نام محل يا شغل و يا ايل و طايفه (يا منسوب به هر يك از آنها) به همراه يك كلمه و يا پسوند بعد از آن است به هنگام حذف نام محل يا شغل يا ايل و طايفه، كلمه مزبور نيز حذف مي‌شود. همچون اميري دزفولي زاده، حسيني نقاش پور، اكبري افشاري مقدم.

تعيين نام خانوادگي اطفال در موارد خاص و چگونگي نام گذاري اطفال نامشروع

به گزارش ايسنا، با توجه به اينكه نسب نامشروع در حقوق ايران به رسميت شناخته نشده و طفل متولد از زنا ملحق به زاني نمي‌شود، فقط اولاد مشروع يعني فرزنداني كه نسب آنان ناشي از نكاح صحيح است، نام خانوادگي پدر خود را خواهند داشت و اگر پدر نامشروع است، در حكم پدر نامعلوم است و اصولا بايد نام خانوادگي مادر به طفل داده شود.

با اين وجود هيات عمومي ديوان عالي كشور در راي وحدت رويه شماره 417 كه از لحاظ حقوقي و قانوني قابل توجه است، اين نظر را نپذيرفته و با استناد به عموم و اطلاق مواد قانون ثبت احوال و نظر برخي فقهاي اماميه و با توجه به اينكه زاني پدر عرفي طفل به شمار مي‌آيد، او را مكلف به كليه تكاليف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه براي طفل دانسته و صرفا توارث بين آنها را منتفي شناخته است. از اين راي چنين بر مي‌آيد كه فرزندنامشروع مي‌تواند از نام خانوادگي پدر طبيعي خود بهره‌مند شود و از اين لحاظ تفاوتي بين اطفال متولد از رابطه مشروع و نامشروع نيست.

نام گذاري اطفالي كه پدر و مادرشان نامعلوم است

اگر پدر طفل نامعلوم است، برابر تبصره ماده 16 قانون ثبت احوال، نام خانوادگي مادر به طفل نسبت داده مي‌شود و در صورتي كه پدر و مادر نامعلوم باشند، نام خانوادگي آزاد توسط مسئولان مربوطه به طفل نسبت داده مي‌شود.

استفاده از نام و نام خانوادگي ديگران

در مورد استفاده از نام كوچك ديگري منع قانوني وجود ندارد، اما در مورد نام خانوادگي محدوديت‌هايي وجود دارد.

به گزارش ايسنا، درهرصورت یکی از بهترین میراث‌ها برای فرزندان نام نیک است. هم نام نیکی که برای او برمی‌گزینید و هم نام نیکی که از شما می‌ماند. انتخاب نام در شريعت ما حقي است كه فرزندان بر والدين دارند؛ انتظار انتخاب نام معقول انتظار بيجايي نيست، انتخاب با شماست.